شب بسیار مبارکی است و برای این شب چند عمل وارد است:
اوّل:
غسل.
دوم:
زیارت امام حسین(علیه‌السلام).
سوم:
خواندن سوره‌های
«انعام»
و
«کهف»
و
«یس»
و گفتن «صد مرتبه»:
أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ.
از خدا آمرزش مى‌جویم و به‌سوی او می‌پویم.
چهارم:
این دعا را که شیخ کلینی از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده بخواند:
اللّٰهُمَّ هٰذا شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أَنْزَلْتَ فِيهِ الْقُرْآنَ وَقَدْ تَصَرَّمَ ، وَأَعُوذُ بِوَجْهِكَ الْكَرِيمِ يَا رَبِّ أَنْ يَطْلُعَ الْفَجْرُ مِنْ لَيْلَتِى هٰذِهِ أَوْ يَتَصَرَّمَ شَهْرُ رَمَضانَ وَلَكَ قِبَلِى تَبِعَةٌ أَوْ ذَنْبٌ تُرِيدُ أَنْ تُعَذِّبَنِى بِهِ يَوْمَ أَلْقاكَ.
خدایا؛ این است ماه رمضان که قرآن را در آن نازل کردی، اینک در حال گذشتن است و من به ذات کریمانه‌ات پناه می‌آورم از اینکه سپیده این شب طلوع کند یا ماه رمضان بگذرد و نزد تو برایم نتیجه کار ناشایست یا گناهی باشد که بخواهی مرا به سبب آن روزی که ملاقاتت کنم عذاب نمایی.
پنجم:
بخواند «دعای مُدَبِّرَ الْأُمُورِ» را که بیان آن در «اعمال شب بیست‌وسوم» گذشت.
ششم:
ماه رمضان را با دعاهای وداع، وداع گوید؛ دعاهایی که شیخ کلینی و شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسی و سید ابن طاووس (رضوان الله علیهم) نقل کرده‌اند و شاید بهترین آن‌ها دعای چهل‌وپنجم صحیفه کامله باشد.
سید ابن طاووس از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده: که هرکه در شب آخر ماه رمضان، آن ماه شریف را وداع گفته و بگوید:
اللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ من صِيامِي لِشَهْرِ رَمَضانَ ، وَأَعُوذُ بِكَ أَنْ يَطْلُعَ فَجْرُ هٰذِهِ اللَّيْلَةِ إِلّا وَقَدْ غَفَرْتَ لِي.
خدایا، این ماه را آخرین بار روزه‌ام در ماه رمضان قرار مده و به تو پناه می‌آورم از اینکه سپیده این شب سر زند، مگر اینکه مرا آمرزیده باشی.
پیش از آنکه سپیده برآید، حق‌تعالی او را بیامرزد و توبه و بازگشت نصیب وی کند.
سید و شیخ صدوق از جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده‌اند: که در جمعه آخر ماه رمضان خدمت رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) رسیدم، چون نظر آن حضرت بر من افتاد، فرمود: ای جابر، این آخرین جمعه از ماه رمضان است، پس آن را وداع کن و بگو:
اللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلهُ آخِرَ العَهْدِ مِنْ صِيامِنا إِيَّاهُ فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِي مَرْحُوماً وَلَا تَجْعَلْنِي مَحْرُوماً.
خدایا، این ماه را آخرین بار روزه‌ی ما در ماه رمضان قرار مده، اگر قرار داده‌ای پس مرا رحمت شده بدار، نه محروم از رحمت.
به‌راستی هرکه این دعا را در این روز بخواند به یکی از دو خصلت نیکو ظفر یابد: یا رسیدن به ماه رمضان آینده یا آمرزش خداوند و رحمت بی‌انتهای او.
سید ابن طاووس و کفعمی از حضرت رسول(صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت کرده‌اند که فرمود: هرکه در شب آخر ماه رمضان ده رکعت نماز به صورت دو رکعت بخواند، در هر رکعت سوره
«حمد»
را «یک بار» و
«قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ»
را «ده بار» و در هر یک از رکوع و سجود «ده مرتبه» بگوید:
سُبْحانَ اللّٰهِ وَالحَمْدُ للّٰهِ وَلَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَكْبَرُ.
پاک است خدا و ستایش شایسته اوست و معبودی جز او نیست و خدا بزرگ‌تر است.
و هنگامی‌که از ده رکعت فراغت یافت «هزار مرتبه» استغفار کند؛ و پس از استغفار سر به سجده گذارد و در حال سجده بگوید:
يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ ، يَا ذَا الجَلالِ وَالإِكرامِ ، يَا رَحْمانَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ وَرَحِيمَهُما ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ، يَا إِلٰهَ الأَوَّلِينَ وَالآخِرِينَ ، اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا ، وَتَقَبَّلْ مِنَّا صَلاتَنا وَصِيامَنا وَقِيامَنا.
ای زنده به خود،ای پاینده! ای دارای بزرگی و بزرگواری، ای بخشنده دنیا و آخرت و ای مهربان دنیا و آخرت، ای مهربان‌ترین مهربانان، ای معبود گذشتگان و آیندگان، گناهانمان را بیامرز و نماز و روزه و شب‌بیداری‌مان را قبول کن.
سوگند به کسی که مرا به‌راستی به پیامبری مبعوث کرد که جبرئیل مرا از اسرافیل خبر داد و اسرافیل از پروردگار خود که سر از سجده برنداشته، خداوند او را بیامرزد و ماه رمضان را از او قبول کند و از گناهان او درگذرد... تا آخر خبر؛
این نماز در شب عید فطر هم روایت شده است، ولی در آن روایت آمده است که تسبیحات اربعه را در رکوع و سجود به جای ذکر رکوع و سجود بخواند و به جای
«اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا»
تا آخر بگوید:
اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي وَتَقَبَّلْ صَوْمِي وَصَلوٰتِي وَقِيامِي.
گناهم را بیامرز و روزه و نماز و شب‌زنده‌داری‌ام را بپذیر.
دعای وداع ماه رمضان
ماه رمضان را با دعاهای وداع، وداع گوید؛ [مثل] دعاهایی که شیخ کلینی و شیخ صدوق و شیخ مفید و شیخ طوسی و سید ابن طاووس (رضوان الله علیهم) نقل کرده‌اند و شاید بهترین آن‌ها دعای چهل‌وپنجم صحیفه کامله باشد.
سید ابن طاووس از امام صادق(علیه‌السلام) روایت کرده: که هرکه در شب آخر ماه رمضان، آن ماه شریف را وداع گفته و بگوید:
اللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلْهُ آخِرَ الْعَهْدِ من صِيامِي لِشَهْرِ رَمَضانَ ، وَأَعُوذُ بِكَ أَنْ يَطْلُعَ فَجْرُ هٰذِهِ اللَّيْلَةِ إِلّا وَقَدْ غَفَرْتَ لِي.
خدایا، این ماه را آخرین بار روزه‌ام در ماه رمضان قرار مده و به تو پناه می‌آورم از اینکه سپیده این شب سر زند، مگر اینکه مرا آمرزیده باشی.
پیش از آنکه سپیده برآید، حق‌تعالی او را بیامرزد و توبه و بازگشت نصیب وی کند.
سید و شیخ صدوق از جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده‌اند: که در جمعه آخر ماه رمضان خدمت رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) رسیدم، چون نظر آن حضرت بر من افتاد، فرمود: ای جابر، این آخرین جمعه از ماه رمضان است، پس آن را وداع کن و بگو:
اللّٰهُمَّ لَاتَجْعَلهُ آخِرَ العَهْدِ مِنْ صِيامِنا إِيَّاهُ فَإِنْ جَعَلْتَهُ فَاجْعَلْنِي مَرْحُوماً وَلَا تَجْعَلْنِي مَحْرُوماً.
خدایا، این ماه را آخرین بار روزه‌ی ما در ماه رمضان قرار مده، اگر قرار داده‌ای پس مرا رحمت شده بدار، نه محروم از رحمت.
به‌راستی هرکه این دعا را در این روز بخواند به یکی از دو خصلت نیکو ظفر یابد: یا رسیدن به ماه رمضان آینده یا آمرزش خداوند و رحمت بی‌انتهای او.
سید ابن طاووس و کفعمی از حضرت رسول(صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت کرده‌اند که فرمود: هرکه در شب آخر ماه رمضان ده رکعت نماز به صورت دو رکعت بخواند، در هر رکعت سوره
«حمد»
را «یک بار» و
«قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ»
را «ده بار» و در هر یک از رکوع و سجود «ده مرتبه» بگوید:
سُبْحانَ اللّٰهِ وَالحَمْدُ للّٰهِ وَلَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَكْبَرُ.
پاک است خدا و ستایش شایسته اوست و معبودی جز او نیست و خدا بزرگ‌تر است.
و هنگامی‌که از ده رکعت فراغت یافت «هزار مرتبه» استغفار کند؛ و پس از استغفار سر به سجده گذارد و در حال سجده بگوید:
يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ ، يَا ذَا الجَلالِ وَالإِكرامِ ، يَا رَحْمانَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ وَرَحِيمَهُما ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ، يَا إِلٰهَ الأَوَّلِينَ وَالآخِرِينَ ، اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا ، وَتَقَبَّلْ مِنَّا صَلاتَنا وَصِيامَنا وَقِيامَنا.
ای زنده به خود،ای پاینده! ای دارای بزرگی و بزرگواری، ای بخشنده دنیا و آخرت و ای مهربان دنیا و آخرت، ای مهربان‌ترین مهربانان، ای معبود گذشتگان و آیندگان، گناهانمان را بیامرز و نماز و روزه و شب‌بیداری‌مان را قبول کن.
سوگند به کسی که مرا به‌راستی به پیامبری مبعوث کرد که جبرئیل مرا از اسرافیل خبر داد و اسرافیل از پروردگار خود که سر از سجده برنداشته، خداوند او را بیامرزد و ماه رمضان را از او قبول کند و از گناهان او درگذرد... تا آخر خبر؛
نماز شب آخر ماه رمضان که باعث قبولی این ماه می شود
سید ابن طاووس و کفعمی از حضرت رسول(صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت کرده‌اند که فرمود: هرکه در شب آخر ماه رمضان ده رکعت نماز به صورت دو رکعت بخواند، در هر رکعت سوره
«حمد»
را «یک بار» و
«قُلْ هُوَ اللّٰهُ أَحَدٌ»
را «ده بار» و در هر یک از رکوع و سجود «ده مرتبه» بگوید:
سُبْحانَ اللّٰهِ وَالحَمْدُ للّٰهِ وَلَا إِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَكْبَرُ.
پاک است خدا و ستایش شایسته اوست و معبودی جز او نیست و خدا بزرگ‌تر است.
و هنگامی‌که از ده رکعت فراغت یافت «هزار مرتبه» استغفار کند؛ و پس از استغفار سر به سجده گذارد و در حال سجده بگوید:
يَا حَيُّ يَا قَيُّومُ ، يَا ذَا الجَلالِ وَالإِكرامِ ، يَا رَحْمانَ الدُّنيا وَالآخِرَةِ وَرَحِيمَهُما ، يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ ، يَا إِلٰهَ الأَوَّلِينَ وَالآخِرِينَ ، اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا ، وَتَقَبَّلْ مِنَّا صَلاتَنا وَصِيامَنا وَقِيامَنا.
ای زنده به خود،ای پاینده! ای دارای بزرگی و بزرگواری، ای بخشنده دنیا و آخرت و ای مهربان دنیا و آخرت، ای مهربان‌ترین مهربانان، ای معبود گذشتگان و آیندگان، گناهانمان را بیامرز و نماز و روزه و شب‌بیداری‌مان را قبول کن.
سوگند به کسی که مرا به‌راستی به پیامبری مبعوث کرد که جبرئیل مرا از اسرافیل خبر داد و اسرافیل از پروردگار خود که سر از سجده برنداشته، خداوند او را بیامرزد و ماه رمضان را از او قبول کند و از گناهان او درگذرد... تا آخر خبر؛
این نماز در شب عید فطر هم روایت شده است، ولی در آن روایت آمده است که تسبیحات اربعه را در رکوع و سجود به جای ذکر رکوع و سجود بخواند و به جای
«اغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا»
تا آخر بگوید:
اغْفِرْ لِي ذُنُوبِي وَتَقَبَّلْ صَوْمِي وَصَلوٰتِي وَقِيامِي.
گناهم را بیامرز و روزه و نماز و شب‌زنده‌داری‌ام را بپذیر.
منبع: کلیات مفاتیح الجنان، حاج شیخ عباس قمی (ره)
التماس دعا