به نام خدا

#گفتار_درباره‌ی_نابرابری، #ژان_ژاک_روسو، ترجمه #احسان_انصاری، #نگاه_معاصر

کتاب خوبی است با موضوع نابرابری در جوامع مدرن، این کتاب به ریشه‌ها و دلایل نابرابری در جوامع ام‌روزی می‌پردازد و روسو ریشه‌ی این نابرابری‌ها را در تمدن می‌بیند. ترجمه‌ی کتاب خوب بود. البته این ترجمه هم مانند خیلی از ترجمه‌های دیگر این روزها، جملات طولانی و سخت‌فهم زیادی دارد که شاید به زبان نوشتاری متن اصلیِ کتاب و نوع نوشتار روسو برگردد. مباحث موردی کتاب و مثال‌ها به دلیل زمان تالیف کتاب کمی قدیمی هستند. امتیاز: ۶ از ۱۰.

آدمیزاد وحشی و انسان متمدن از ته دل و تمایلات‌شان بسیار متفاوتند، چنان‌که آنچه موجب خوشبختی یکی است، مایه‌ی نومیدی دیگری تواند بود. آدمیزاد وحشی صرفاً طالب آرامش و آزادی است، او فقط می‌خواهد در بطالت گذران کند و حتی روحیه‌ی راحت‌طلب رواقی با بی‌تفاوتی عمیق وی نسبت به همه چیز مقایسه‌ناپذیر است. به عکس شهروند (انسان متمدن) همیشه عرق‌ریزان در حال تکاپو است، همواره خود را زحمت می‌دهد و در تلاش برای یافتن مشاغل حتی دشوارتر است. او تا دم مرگ کار می‌کند، حتی برای این‌که بتواند زندگی کند به پیشواز مرگ می‌رود، یا برای به دست آوردن جاودانگی، از زندگی خویش چشم بپوشد. او برای بزرگانی که از آنها متنفر است و ثروتمندانی که حقیرشان می‌داند چاپلوسی می‌کند. او برای به دست آوردن افتخار خدمت به آنها از هیچ کاری دریغ نمی‌کند. او با افتخار به ذلت خویش و خدمت به آنها می‌بالد و با افتخار به بردگی خود، با بی‌اعتنایی نسبت به کسانی صحبت می‌کند که از چنین افتخاری بی‌بهره‌اند. به راستی کاری تا بدان اندازه پرزحمت و رشک‌برانگیز برای یک وزیر اروپایی در نزد یک کارائیبی چگونه جلوه می‌کند! این وحشی فارغ‌البال، چه مرگ دردناکی را که به وحشت چنین زندگی‌ای ترجیح نمی‌داد، زندگی‌ای که شاید حتی با حس خوشایند ناشی از انجام درست کارها نیز تلطیف نشود! اما برای این‌که پی ببرد هدف از این‌همه رنج چیست، لازم است که واژه‌های «قدرت» و «شهرت» در ذهن وی معنا یابند. او باید بداند کسانی هستند که به نوع نگاه دیگران نسبت به خودشان اهمیت می‌دهند، کسانی که تنها از این‌رو احساس خوشبختی و خرسندی می‌کنند که دیگران درباره‌شان چنین گواهی می‌دهند تا این‌که خودشان چنین پنداری داشته باشند. در واقع، سرچشمه‌ی همه‌ی این تفاوت‌ها در این است که آدمیزاد وحشی در درون خویش زندگی می‌کند، در حالی‌که انسان اجتماعی دائماً در برون از خودش زندگی می‌کند، و فقط می‌داند چگونه از نظر دیگران زندگی کند و به اصطلاح فقط از روی قضاوت آن‌هاست که احساس وجود خویش را به دست می‌آورد. موضوع بحث من این نیست که با استمداد از تمام آموزه‌های اخلاقی زیبای بی‌شمارمان نشان دهم چگونه چنین خلق و خویی منجر به بی‌تفاوتی نسبت به خوب و بد می‌شود، یا این‌که بخواهم نشان دهم چگونه همه چیز -اعم از شرافت، دوستی، فضلیت و غالباً حتى رذایل‌ـ به تصنع و ریا فروکاسته می‌شود که از رهگذر این آخرین مورد، سرانجام رمزوراز خودستایی را فرا می‌گیریم؛ و در یک کلام، موضوع بحث من نیست که بخواهم نشان دهم چگونه ما یاد گرفته‌ایم که دائماً از دیگران در مورد آنچه هستیم بپرسیم، و هرگز جرأت نکرده‌ایم در موردش از خودمان بپرسیم. اینک به رغم چنین وفوری از فلسفه، انسانیت، آداب نزاکت و اصول والا، فقط یک ظاهر فریبنده و پوچ داریم: افتخار بدون فضیلت، فهم بی‌بهره از حکمت و لذت‌هایی بدون خوشبختی. برای من تنها کافی بود ثابت کنم که این نه وضعیت اولیه‌ی آدمی، بلکه فقط روح جامعه و نابرابری برخاسته از آن است که تمایلات طبیعی‌مان را تغییر داده و از بین می‌برد.

#گفتار_درباره‌ی_نابرابری، #ژان_ژاک_روسو، ترجمه #احسان_انصاری، #نگاه_معاصر، صص ۱۰۴ و ۱۰۵

و چگونه نیمی از [مردم] جمهوری را فراموش توانم کرد که برای آن نیمه‌ی دیگر مایه‌ی شادکامی‌اند و به حفظ تلاطف، خِرد، آرامش و اخلاق‌شان یاری می‌رسانند. خانم‌های مهربان و با فضیلت ژنو، سرنوشت شما همواره رقم‌زننده‌ی سرنوشت ما خواهد بود. چقدر خوشحال‌کننده است اگر اقتدار عفیفانه‌تان، که فقط در پیوند زناشویی بروز داده می‌شود، فقط از بهر شکوه دولت و بهزیستی عمومی به کار برده شود! این‌گونه زنان در اسپارتا فرمان می‌راندند، و شما شایسته‌ی یک‌چنین فرمانروایی در ژنو هستید. کدام مرد بربر را یارای آن هست که در برابر ندای شرف و عقل که از لبان همسری مهربان جاری می‌شود مقاومت کند؟ و چه کسی است که از دیدن لباس ساده و متواضعانه‌تان، که جلوه و درخشندگی‌اش را از شکوه و عظمت‌تان، از این خوشایندترین زیبایی‌تان می‌گیرد، نتواند به خواری تجملات بیهوده پی ببرد؟ این وظیفه‌ی شماست که همیشه با اقتدار مهربانانه و معصومانه و ذهن زیرک خویش، عشق به قانون را در دولت تداوم بخشید، هماهنگی سعادت‌بخش بین شهروندان را فراهم کنید، خانواده‌های جداافتاده را وصلت دهید؛ و بالاتر از همه، با نرمش درس‌های متقاعدکننده‌تان و لطف فروتنانه‌ی گفت‌وگوهاتان، خیره‌سری‌هایی را اصلاح کنید که جوانان‌مان ممکن است در کشورهای دیگر فراگیرند، و از آنجا به جای کسب بسیاری از چیزهای مفید که ممکن است به آنها سود برساند، رفتار کودکانه و آوازهای مسخره‌ای را با خود به خانه آورند که از زنان ولگرد فرا گرفته‌اند. و به جز حیرت از آنچه که نمی‌دانم چه سنخی از به اصطلاح ابهت است، همان عقده‌گشایی‌های سخیف میل بردگی هستند، که هیچ سنخیتی با آزادی ندارند، چیزی نتوانم گفت. پس همواره همان‌گونه که هستید بمانید، پاسداران پاکدامن اخلاق و پیوندهای مطبوع صلح ما باشید، و در همه حال از حقوق برآمده از قلب و طبیعت آدمی در راستای وظیفه و فضیلت بهره گیرید.

#گفتار_درباره‌ی_نابرابری، #ژان_ژاک_روسو، ترجمه #احسان_انصاری، #نگاه_معاصر، صص ۱۶ و ۱۷

این کتاب به نوعی شبیه کتاب اعترافات همین نویسنده است که چند ماه پیش خواندم. هر دو کتاب به نوعی شرح زنده‌گی روسو هستند و البته اعترافات ابتدا نوشته شده. کتاب خیالپروریها هم مثل اعترافات نثر جذابی نداشت، کتاب شامل شرح تاملات نویسنده در 10 گردشش است. در چند گردش آخر کمی گیرایی متن به‌تر از اوایل کتاب است. در انتهای کتاب پیوستی با عنوان ژان ژاک روسو از نظر برناردن دو سن‌پی‌یر وجود دارد که خیلی به شناخت روحیات روسو کمک می‌کند. امتیاز: 3 از 10.

این کتاب شرح زنده‌گی ژان ژاک روسو است که خیلی خسته‌کننده نوشته شده. البته روسو در انتهای کتاب برای توضیح این موضوع دلیل قانع‌کننده‌ای آورده، او می‌نویسد تمام سعیش بر این بوده که از هیچ روشی برای جذاب‌تر بیان کردن خاطراتش استفاده نکند و شرح زنده‌گی‌اش را کاملا ساده و با اولین و ساده‌ترین روشی که به ذهنش می‌رسیده بیان کند و به قول خودش چیزی شبیه اتاق تاریک برای بیان خاطراتش درست کرده، روسو می‌نویسد که حتی در مواردی که احساس الآنش با احساس زمان نوشتنش در مورد یک فرد یا واقعه متفاوت بوده هر دو را بیان کرده است. او مدعی است که شرح زنده‌گی او که خود نوشته است یگانه تصویر دقیق از روی طبیعت و راستینی است که از انسان وجود دارد و احتمالا تا ابد هم هم‌این یک نصویر وجود خواهد داشت.